Komposty,

kompostowanie, kompostowniki.

Kompost to najbogatsze źródło materii organicznej w formie próchnicy. Wytwarzanie go z odpadów powstających w domu i w ogrodzie czyni go najtańszym materiałem do użyźniania gleby. Posługiwanie się nim jest bezpieczne. W przeciwieństwie do nawozów sztucznych, niema obawy przedawkowania czy zatrucia środowiska. Pod względem szybkości działania i przyswajalności, kompost jest lepszy od obornika. Zawartość składników pokarmowych, jest tu jednak mniejsza. Należy mieć na uwadze fakt, że kompost nie zabezpiecza w pełni wszystkich potrzeb pokarmowych rośliny.

Organizacja kompostowania.
Kompostowniki zakładamy w miejscach osłoniętych od wiatru i częściowo ocienionych. Zapewni to mniejszą utratę wilgotności kompostu. Pełne ocienienie nie jest wskazane. Może ono utrudniać odpowiednie nagrzewanie się pryzmy co spowolni przemiany kompostowanej masy.

   

Proces kompostowania może przebiegać w pryzmach, w kompostownikach wykonanych w miejscu kompostowania,w termokompostownikach lub wreszcie w urządzeniach o zaawansowanej technologii kompostowania. W każdym przypadku, w ogrodzie, należy przewidzieć miejsce składowania materiałów przeznaczonych do kompostowania, miejsce właściwego kompostowania oraz magazyn gotowego kompostu. Każda z form kompostowania ma swoje wady i zalety.

Cechy dobrego kompostownika.
-dobre przewietrzanie warstw;
-odprowadzanie nadmiaru wilgoci z pryzmy;
-łatwe nawilżanie materiału;
-dostępność do materiału w czasie mieszania masy kompostowanej;
-dobra izolacja, umożliwiająca aktywność bakterii kompostujących także zimą;
-estetyka, "dopasowanie" do naturalnego otoczenia.

Moja propozycja kompostownika.
Urządzenie zbudowane jest z jednakowych żerdzi grubości 5-10cm. Wybranie tego właśnie materiału związane jest z jego niską ceną i łatwością pozyskania na terenie lasów. Żerdzie przed zastosowaniem można okorować, co jednak jest mniej naturalne i niektóre osoby może razić. Materiał nie okorowany szybciej ulega zniszczeniu przez grzyby.
Po wkopaniu w ziemię czterech elementów narożnych, naprzemian układamy elementy poziome, w miarę zapełniania pojemności. Jak widać, kompostownik jest całkowicie rozbieralny co jest bardzo wygodne w czasie przerabiania kompostu. Do jego budowy nie stosuje się żadnych innych materiałów poza drewnem. Jest niezwykle prosty w wykonaniu.

Budowa pryzmy.
Ułożenie warstw materiału przeznaczonego do kompostowania jest istotne i jednakowe bez względu na urządzenie w którym przebiega kompostowanie.
Na dnie układamy 20 cm warstwę połamanych gałęzi o grubości 1-5 cm, najgrubsze układając na spodzie. Następnie nasypujemy warstwę materiału którego zadaniem będzie pochłaniać wodę wymywającą z górnych warstw substancje mineralne. Może to być torf, ziemia ogrodowa, słoma lub częściowo rozłożony kompost.
Powyżej układamy warstwy materiału, przekładane ziemią ogrodową, drobno rozkruszoną gliną lub iłem w ilości 5% objętości pryzmy. Dobrze jest dodawać też nieco gotowego kompostu z wcześniejszej pryzmy. Po osiągnięciu wysokości 120 cm (przy dobrym dostępie powietrza), pryzmę okrywamy ziemią lub innym materiałem, profilując ją tak aby woda opadowa ściekała do wnętrza pryzmy. Niektórzy proponują polewać tak przygotowaną pryzmę, gnojówką roślinną z pokrzywy, rumianku i krwawnika. Na zimę, pryzmę okrywamy materiałem izolacyjnym, co umożliwi dalszy rozkład materiału.

Przerabianie pryzmy kompostowej.
O ile nie zaopatrzyliśmy się dotychczas w kompostowniki w formie obrotowej (patrz niżej), czeka nas najcięższa praca w całym procesie kompostowania, przerabianie kompostowanej masy. Powinniśmy wykonywać to przynajmniej kilka razy w roku.
W trakcie przekładania, staramy się tak przemieszczać materiał aby wierzchnie warstwy pryzmy znalazły się w jej wnętrzu. W trakcie przerabiania kontrolujemy, a w razie potrzeby regulujemy wilgotność materiału.      

Zaszczepianie mikroorganizmami kompostującymi.
Rozkład substancji organicznej następuje pod wpływem bakterii i pleśni.
Nowo założona pryzma kompostowa, jeżeli do jej uformowania nie zastosowano dojrzałego kompostu, nie zawiera właściwej ilości odpowiednich mikroorganizmów. Częściowo znajdują się one w ziemi, z warstw układanych między materiałem kompostowanym.
Jeżeli chcemy przyspieszyć przerób materiału, możemy zastosować gotowe preparaty kompostujące które można zakupić w sklepach ogrodniczych. Niektóre z nich to:
KOMPOSTIN Warszawa tel. 49-46-63
ACTIVIT Bydgoszcz tel. 342-19-02
Możemy też nasączyć pryzmę, roztworem dojrzałego kompostu, rozprowadzonego w wodzie do której dodano wcześniej nieco nawozu azotowego.
Bakterie kompostujące, do prawidłowego rozwoju potrzebują azotu, który można wprowadzać do pryzmy (o ile kompostowane materiały wykazują jego niedobór) w formie roztworu wodnego mocznika albo saletry. Zawartość w pryzmie składników o wysokim poziomie azotu (pomiot kurzy, obornik) w istotny sposób pobudza przemianę biomasy.
Poza azotem, ważny jest dla bakterii poziom wilgotności masy. Zarówno niska jak i zbyt wysoka wilgotność jest zła. Z próbki materiału ściśniętego w dłoni nie powinna wypływać woda. Niezbędne jest także dobre natlenienie warstw i niska kwasowość materiału.

Dżdżownice.
Jeżeli pryzma kompostowa umieszczona jest bezpośrednio na ziemi, w końcowym etapie kompostowania, w naturalny sposób, do kompostu przedostają się dżdżownice. Trawiąc kompostowany materiał, przyczyniają się do przyspieszenia rozkładu. Ich koprolity są cenną substancją poprawiającą żyzność i strukturę gleby, szczególnie jeżeli wcześniej, do masy kompostowej, dodano substancje ilaste i mączki mineralne.  
Te pożyteczne skąposzczety możemy zanęcić do pryzmy, dodając do niej materiały bogate w cukier. Mogą to być np. wytłoki ze słodkich owoców.  Czasami umieszcza się w pryzmie dżdżownice zebrane w ogrodzie. Można też zakupić w tym celu dżdżownice kalifornijskie. Należy jednak brać pod uwagę fakt, że zginą one w czasie zimy jeżeli pryzma znajdować się będzie na otwartej przestrzeni. Tego mankamentu nie mają dżdżownice rodzime które są równie przydatne jak wcześniej wymienione.

Co kompostować?
Kompostujemy wszystkie substancje organiczne które nie zawierają składników toksycznych a w szczególności: resztki roślinne, chwasty, odpadki zwierzęce (krew, skóra) i kuchenne, wióry rogowe, popiół drzewny (wprowadza potas), sadza, torf, gnojówka, obornik, krowieniec, odchody zwierząt domowych, skorupki jaj, włosy, sierść, papier (niezadrukowany), zmiotki, fusy, zbędna darń, osady denne z sadzawki, liście i skoszona trawa (tylko w cienkich warstwach i podwiędnięta), kora drzew, trociny, drobne lub rozdrobnione gałęzie.

Stosowanie kompostu.
Właściwie dojrzały kompost, poza brunatną barwą, wydziela przyjemny zapach, zbliżony do zapachu próchnicy leśnej. Jego cząstki nie muszą być całkowicie rozłożone. Jedynie, stosując go do kwiatów doniczkowych lub jako komponent do wysiewu nasion, doprowadzamy do pełniejszego rozkładu a następnie przesiewamy na sicie. Do tych zastosowań możemy wymieszać go z piaskiem i gliną w równych ilościach.
W ogrodzie, kompost rozprowadzamy na powierzchni gleby w ilości 10 litrów kompostu na 2 m2 a następnie mieszamy go z jej górną, ok. 10cm warstwą. Podczas sadzenia drzew i krzewów, "zaprawiamy" dołki, wsypując kompost na dno. Ziemię, którą zasypujemy bryłę korzeniową, mieszamy z kompostem w stosunku 1:1.

Wyciągi z kompostu.
Opryski z wyciągu z kompostów skutecznie zwalczają wiele chorób roślin.
Najskuteczniej działają wyciągi ze świeżych kompostów z zawartością obornika lub innych nawozów zwierzęcych. Sporządza się je przez  macerowanie kompostu wodą w czasie 2-12 tygodni. Po przecedzeniu przez szmatkę, zużywamy go w ciągu tygodnia przechowując w temperaturze do 18 st. C. Opryski  stosuje się w przypadku występowania szarej pleśni, zgnilizn, mączniaków a przy tym wpływają one pozytywnie na pożyteczne kolonie drożdży, bakterii i grzybów.